Kijkje in het Romeins verleden!

Ook voor de Romeinse tijd was dit een gekke kruik… Dit aardewerken kunstwerk is misschien wel een creatief hobbyproject van een van de vele pottenbakkers die hier actief was. Er zijn wel tientallen pottenbakkersovens gevonden inCoriovallum, Romeins Heerlen. Deze pottenbakkersindustrie was vrij massaal, maar deze kruik is met veel liefde en aandacht gemaakt en gelukkig goed bewaard gebleven.

Ook in de Romeinse tijd stonden elke dag de potten op het vuur. Dat zag er natuurlijk wel wat anders uit dan bij ons. Er werd veel gekookt in dit soort aardewerken kookpotjes, zoals je ‘m hier ziet staan. Met groenten, granen en eventueel wat vlees werden stoofgerechten gemaakt, die in zo’n pot lekker lang op het vuur konden sudderen.

De bekende ‘Römertopf’ is een eigentijdse vertaling van de Romeinse kookpot. De pottenbakkers in Romeins Heerlen maakten veel varianten op deze kookpotten.

Toen dit beeld in 1877 in de omgeving van deze plek is opgegraven, werd in eerste instantie gedacht dat het een mannelijk figuur uitbeeldde. Het Minervabeeld ging de archieven in als “een zandstenen beeld van eenen baardloozen man op eenen zetel met rugleuning gezeten.” Zo’n beeld terugvinden is een wonder, maar het is ook flink verweerd. Toch zie je haar mooie hoge krullen, maar die mochten niet baten. Wellicht dat haar ietwat plompe figuur tot de verkeerde conclusie leidde. Gelukkig zorgden de typische attributen, het schild en de afgebroken lans, ervoor dat experts het nu eens zijn. Hoewel met inheemse invloeden: dit is Minerva.

In de Romeinse tijd werd veel aandacht besteed aan het uiterlijk. Er zijn dan ook heel wat spiegels teruggevonden. Anders dan de spiegels van nu waren de Romeinse spiegels gemaakt van heel glad gepolijst metaal, vaak met een mooi versierd handvat. De spiegel die hier ligt, heeft Keltische decoraties. Kelten en Galliërs waren de oorspronkelijke inwoners van deze streek, voordat de Romeinen kwamen.

Zoals onze wijnflessen er allemaal ongeveer hetzelfde uitzien, wist elke pottenbakker in Coriovallum dit type kruik te maken. Het was een echte klassieker, dé kruik die bij iedereen op tafel stond. Wel kon het verschillen wat erin zat: wijn, bier, olijfolie… De pottenbakkersovens konden nog niet heter dan 800 graden, daarom werd er niet geglazuurd. Een laag hars aan de binnenkant van de kruik voorkwam dat het poreuze aardewerk ging lekken.

Vlak bij het badhuis in Coriovallum stonden Romeinse huizen. Romeinen waren de eersten die huizen bouwden van steen met dakpannen van aardewerk. Door de komst van geld (ook een Romeinse uitvinding) kwam er steeds meer privébezit. Dat wilde je natuurlijk beschermen. De Romeinen maakten daarvoor sleutels, zoals dit bronzen exemplaar. Deze Romeinse sleutel is al een heel lange tijd ‘kwijt’…

In het Romeins badhuis, dat hier schuin tegenover ligt, werkten artsen. Wij denken bij baden aan schoon worden, maar voor de Romeinen was het meer een kwestie van gezondheid. De Romeinse artsen voerden allerlei medische ingrepen uit, zelfs operaties! Hiervoor beschikten ze over instrumenten, zoals je die hier ziet. Het is een vorkje om bijvoorbeeld huid weg te houden tijdens een operatie en een lepeltje om iets mee weg te schrapen.

Huizen werden in de Romeinse tijd verlicht met olielampen. Je had ze in allerlei soorten en maten. Dit bijzonder mooie exemplaar is van aardewerk en is mooi versierd. Op de olielamp zie je vechtende gladiatoren en er zitten paardenkoppen aan de zijkant. Paarden waren in de Romeinse tijd een echt statusdier. Alleen de hogere klassen konden zich een paard veroorloven en in de legioenen waren de ruiters een klasse apart. In deze regio zijn veel graven gevonden met luxe objecten die te maken hebben met paarden, zoals een bit, een ruiterzwaard of een versierd paardentuig.

Zo mooi, zo luxe… deze glazen flesjes moeten wel parfumflesjes zijn geweest. Vlak bij het Romeins badhuis van Coriovallum zijn er veel gevonden. Dat Romeins glas van zo’n tweeduizend jaar oud niet is gebroken lijkt een wonder,  maar die kleine ronde flesjes waren verrassend stevig. Bij dit soort gave objecten kun je ervan uitgaan dat het grafgiften waren en dus zo bijzonder dat ze mee werden gegeven voor in het hiernamaals.

Als echte Romein waste je je niet met zeep. Je smeerde je van top tot teen in met olie, je ging sporten en daarna schraapte je de olie, het zweet en het stof van je lichaam. De schraper spoelde je steeds af in een grote, stenen bak met water. Pas als je goed afgeschraapt was (het scrubben van toen!), mocht je in de hete en koude baden van het badhuis. De Romeinen verhieven het baden tot kunst.

De Romeinse keizer Trajanus was een belangrijke speler in de geschiedenis van dit gebied. Hij stichtte  een nieuwe grote stad, Colonia Ulpia Trajana (bij Xanten, nu Duitsland) waarmee Coriovallum (nu Heerlen) in directe verbinding stond door een grote Romeinse snelweg, de Via Traiana. Vanaf zijn regeringsperiode kwam Coriovallum echt tot bloei. Dat weten we door de vele opgravingen in en rondom het Romeinse badhuis. Keizer Trajanus is te herkennen aan zijn kapsel met naar voren gekamd haar.

Voordat er knopen en ritsen waren, gebruikte men een grote speld om kleding dicht te maken. In de Romeinse tijd was de naam van zo’n speld ‘fibula’ en had bijna iedereen er een. Er waren heel eenvoudige, maar ook mooi versierde spelden. Deze mantelspeld is zo’n sjieker exemplaar. Hij is gevonden op een begraafplaats en dus meegegeven als geschenk voor in het hiernamaals.

Wist je dat de schaar een Romeinse uitvinding is? Dit fraaie exemplaar werd zo’n tweeduizend jaar geleden gebruikt om de wollen vacht van schapen te knippen. Het is dan ook een zogenaamde schapenschaar. De schaar werd opgegraven op een groot Romeins grafveld samen met kruiken, munten en andere Romeinse vondsten. Bijzonder is de goede staat waarin de schaar bewaard is gebleven.

De hoogtijdagen van de stad terugzien. In deze XXL-vitrine van Wonen Zuid bewonder je drie perioden met één verrassend verhaal: wonen in Heerlen door de eeuwen heen. De transformatie van toen naar nu Tijdens het stichten van de stad door de Romeinen komen de eerste ‘Heerlenaren’ hier wonen. In de welvarende mijntijd van Heerlen verdienen de mijnwerkers genoeg om hun huizen in te richten volgens de laatste interieurtrends. Nu voelen steeds meer mensen zich thuis in hun Heerlense huizen. Reizend door tijdvensters van witte doeken, ontdek je verschillen maar ook overeenkomsten. Als je goed kijkt, lijkt het wel alsof de geschiedenis zich herhaalt…

Dit soort maalstenen hoorde in elke Romeinse keuken thuis. Hiermee maalde je granen, waarmee je je eigen brood bakte. Door de groeven in de steen wrijf je de graankorrels kapot, zodat je meel krijgt. Met dat meel bakten mensen elke dag hun eigen brood. In Heerlen zijn er ook heel grote maalstenen gevonden. Dat wijst op de aanwezigheid van bakkerijen, waar mensen misschien ook hun broden konden kopen.

In dit bijzondere object is veel te zien. Het is een  miniatuur van een grafmonument. Je ziet een mooi gedecoreerd transportschip met roeiers. In het midden liggen grote wijnvaten. Rivieren waren de hogesnelheidslijnen van de Romeinse tijd. Zeker voor het transport van zware dingen of voor grote hoeveelheden werd er gekozen voor schepen. Transport over water was vier keer goedkoper dan transport over land.

Om het originele object te beschermen, is dit een replica. Het origineel bewonder je in het Rheinisches Landesmuseum in Trier (Duitsland).